Ochrona wizerunku.

Wizerunek stanowi jedną z części składowych życia prywatnego człowieka i jako taki podlega ochronie na gruncie przepisów międzynarodowych i krajowych. W przedmiotowym wpisie postaram się przybliżyć zasady ochrony wizerunku w polskim prawie. Odpowiem m. in. na pytanie czy możemy domagać się usunięcia fotografii zamieszczonej przez znajomego bez naszej zgody na portalu społecznościowym oraz, w jakich okolicznościach zgoda na rozpowszechnianie wizerunku nie jest wymagana.

Czym jest wizerunek?

Wizerunek to podobizna człowieka utrwalona na jakimś nośniku. Słownik języka polskiego wskazuje, że słowo „wizerunek” oznacza również „sposób, w jaki dana osoba lub rzecz jest postrzegana i przedstawiana”. Takie rozumienie wizerunku w języku prawniczym nosi miano „czci”. Cześć człowieka również polega ochronie, przy czym ochrony tej można się domagać na postawie przepisów o ochronie dóbr osobistych (o czym pisałam już na blogu - https://www.edytakus.pl/ochrona).

Co istotne, wizerunek człowieka tworzą nie tylko cechy fizyczne, lecz także inne elementy - najczęściej powiązane z wykonywanym zawodem - charakteryzacja, ubiór, sposób poruszania się i kontaktowania z otoczeniem. Większość prawników za element wizerunku uważa również głos.

Kiedy przepisy o ochronie wizerunku nie znajdą zastosowania?

Dla realizowania uprawnień przysługujących w razie naruszenia prawa do wizerunku bez znaczenia pozostaje technika, w jakiej zostało wykonane przedstawienie danej osoby. Osoba, której wizerunek bezprawnie rozpowszechniono, może dochodzić swoich praw, niezależnie od tego czy wizerunek ten uwieczniono na fotografii, filmie, czy na rysunku.

W doktrynie podkreśla się jednak, że przepisy chroniące wizerunek nie mogą posłużyć do zakazania rozpowszechniania fotografii (nagrań) domu, samochodu czy zwierzęcia należących do określonej osoby, jeżeli obok nich tej osoby na fotografii (filmie) nie zamieszczono.

Kiedy dochodzi do rozpowszechniania wizerunku?

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych definiuje „utwór rozpowszechniony” jako „utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie”. Możemy zatem powiedzieć, że rozpowszechnieniem wizerunku jest jego jakiekolwiek publiczne udostępnienie.

Publiczne udostępnienie to stworzenie warunków, w których z wizerunkiem danej osoby może się zapoznać potencjalnie nieograniczony krąg adresatów. Publicznym udostępnieniem nie będzie takie udostępnienie wizerunku, gdzie dostęp do niego ma z góry określona liczba osób.

Rozpowszechnieniem wizerunku będzie zatem jego publikacja w internecie (w tym na portalach społecznościowych, chyba że wizerunek skierowany został do zamkniętej grupy osób), telewizji, prasie, jak też wystawienie wizerunku na ulicy, w galerii sztuki (za wyjątkiem zamkniętych wernisaży), formie ulotek, itd. Pewne kontrowersje wzbudza kwalifikacja przesłania linku zawierającego wizerunek osoby jako rozpowszechniania wizerunku, szczególnie jeżeli link ten nie jest „aktywny” (nie wystarczy w niego kliknąć, trzeba go skopiować i wkleić do przeglądarki). Opowiedzieć się jednak należy za koncepcją, zgodzie z którą do rozpowszechniania wizerunku może dojść również poprzez przesłanie linku zawierającego odniesienie do wizerunku.

Podkreślić jednak należy, że okoliczność, iż udostępnienie wizerunku nie stanowi jego rozpowszechniania (np. fotografia osoby została opublikowana w zamkniętej grupie) nie wyłącza domagania się ochrony na podstawie przepisów o ochronie dóbr osobistych.

Kiedy na rozpowszechnianie wizerunku nie potrzeba zgody?

Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku: 1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych; 2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

We wszystkich pozostałych przypadkach musimy uzyskać zgodę osoby, której wizerunek chcemy rozpowszechnić.

Czy można odwołać zgodę na rozpowszechnianie wizerunku?

Z uwagi na osobisty charakter prawa do wizerunku, powszechnie przyjmuje się, że zgodę na rozpowszechnianie wizerunku można odwołać. Odwołanie to może jednak - co do zasady - nastąpić wyłącznie do chwili dokonania udostępnienia wizerunku.

Niekiedy w umowie zamieszczane są postanowienia zakazujące odwoływania zgody na rozpowszechnienie wizerunku pod groźbą wysokiej kary umownej. Dopuszczalność zawierania w umówię takich postanowień budzi pewne wątpliwości, ale każdy przypadek należy oceniać odmiennie.

Pamiętajmy, że jeżeli wyraziliśmy zgodę na rozpowszechnienie naszego wizerunku, a wizerunek ten został rozpowszechniony w sposób ośmieszający, to możemy domagać się ochrony na podstawie przepisów o ochronie dóbr osobistych.

Co możemy zrobić, kiedy ktoś rozpowszechnia nasz wizerunek bez naszej zgody?

Osoba, której prawo do wizerunku zostało naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła to prawo: 1) zaniechania naruszania; 2) usunięcia skutków naruszenia; 3) naprawienia wyrządzonej szkody; 4) wydania uzyskanych korzyści.

Osoba, której prawo do wizerunku zostało naruszone może zatem domagać się, aby naruszyciel usunął bezprawnie zamieszczoną fotografię (w tym tę zamieszczoną na portalu społecznościowym), opublikował przeprosiny, a nawet naprawił szkodę majątkową.