Obowiązek kierowania pracowników na badania lekarskie w czasie trwania stanu epidemii.

Jeżeli jesteś pracodawcą, być może słyszałeś o tym, że od 1 lutego 2021 r. zostanie częściowo przywrócona możliwość przeprowadzania okresowych badań lekarskich pracowników i zastanawiasz się czy masz obowiązek niezwłocznego skierowania swoich pracowników na te właśnie badania. Jeżeli jesteś pracownikiem, być może zastanawiasz się, kiedy otrzymasz skierowanie na badania okresowe, których nie robiłeś od czasu przed ogłoszeniem stanu zagrożenia epidemicznego. W związku z ostatnimi zmianami w prawie, w przedmiotowym wpisie wyjaśniam, jakie są zasady kierowania pracowników na badania w czasie epidemii oraz udzielam odpowiedzi na pytanie czy orzeczenia lekarskie wydane przed rokiem są nadal ważne.

Jakie okresowe badania lekarskie będzie można wykonać od 1 lutego 2021 r.?

Od dnia 1 lutego 2021 r. będzie można przeprowadzać wyłącznie badania lekarskie i psychologiczne:

osób ubiegających się o zachowanie ważności licencji maszynisty;
osób ubiegających się o zachowanie ważności świadectwa maszynisty;
pracowników zatrudnionych na stanowiskach bezpośrednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego oraz z prowadzeniem określonych rodzajów pojazdów kolejowych;
pracowników zatrudnionych na stanowisku zwrotniczego;
funkcjonariuszy straży ochrony kolei.

Badania te przeprowadzane będą z zachowaniem wymagań sanitarno-epidemiologicznych oraz z zastosowaniem szczególnych rozwiązań i środków ostrożności w celu zapewnienia bezpieczeństwa badanych pracowników oraz służb medycznych. Oznacza to, że pracownicy będą mieli obowiązek wypełniania ankiet epidemiologicznych oraz poddania się pomiarom temperatury ciała, jak również zasłaniania nosa i ust. Pracodawca i jednostka dokonująca badań będą musieli natomiast zadbać o to, aby na każde badanie przeznaczone było odpowiednio dużo czasu, zaś w placówce nie przebywało zbyt wiele osób.

Jakich badań okresowych nadal nie można wykonywać?

Zawieszone pozostaje wykonywanie obowiązków wynikających z przepisów Kodeksu pracy w zakresie dotyczącym badań okresowych wszystkich pracowników, którzy nie pracują w sektorze kolejnictwa, niezależnie od rodzaju umowy i rodzaju wykonywanej pracy. Jeżeli zatem nie jesteś pracownikiem kolei, to najpewniej w najbliższym czasie nie będziesz musiał wykonywać badań okresowych.

Warto wiedzieć, że nie są wykonywane również badania okresowe pracowników pracujących w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających. W okresie przed ogłoszeniem stanu zagrożenia epidemicznego, pracodawca zatrudniający takich pracowników był zobowiązany zapewnić im okresowe badania lekarskie po zaprzestaniu przez nich pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami oraz po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami. W czasie trwania stanu epidemii pracodawca takiego obowiązku nie ma.

Po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii albo po odwołaniu stanu epidemii, pracodawca i pracownik są obowiązani niezwłocznie podjąć wykonywanie zawieszonych obowiązków w zakresie badań okresowych i wykonać je w okresie nie dłuższym niż 180 dni od dnia odwołania stanu epidemii (zagrożenia epidemicznego).

Czy pracodawca ma obowiązek wydania pracownikowi skierowania na badania okresowe?

Przepis art. 12a ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych wyraźnie stanowi, że w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, od dnia ogłoszenia danego stanu, zawiesza się obowiązek pracodawcy polegający na wydawaniu skierowań na lekarskie badania okresowe.

Pracodawca, pomimo przypadającego terminu okresowych badań lekarskich, jest zwolniony z obowiązku wydania pracownikowi skierowania na te badania. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by pracodawca takie skierowanie pracownikowi wydał, przy czym pracownik na badania będzie mógł się zgłosić dopiero po odwołaniu stanu epidemii (stanu zagrożenia epidemicznego).

Co dzieje się z orzeczeniami lekarskimi, które utraciły ważność po ogłoszeniu stanu zagrożenia epidemicznego?

W przypadku gdy ważność badań lekarskich i psychologicznych upływa w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ważność tych badań ulega przedłużeniu do dnia upływu 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, w zależności od tego, który z nich zostanie odwołany później.

Orzeczenia lekarskie, które przestały być aktualne po 7 marca 2020 r. (dzień ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego), zachowują zatem ważność przez 180 dni od dnia odwołania stanu epidemii (stanu zagrożenia epidemicznego). Co istotne, dotyczy to również orzeczeń lekarskich obejmujących pracowników sektoru kolejnictwa, co do których przywrócono możliwość wykonywania badań okresowych. Pracodawca winien wprawdzie podjąć działania zmierzające do jak najszybszego skierowania tych pracowników na badania, przy czym podkreśla się, że to pracodawca jest wyłącznie uprawniony do doboru i określenia kolejności kierowanych na badania pracowników. Ustawa nie nakłada na pracodawcę obowiązku żądania posiadania przez pracowników aktualnych badań lekarskich, a jedynie stwarza możliwość ich przeprowadzenia.

Jakie badania należy wykonywać również w trakcie trwania stanu epidemii?

Mimo trwającego stanu epidemii, wykonywane są badania kontrolne weryfikujące zdolność pracownika do wykonywania pracy na dotyczasowym stanowisku w przypadku spowodowanej chorobą niezdolności tego pracownika do pracy trwającej dłużej niż 30 dni.

Nadto, pracodawcy mają obowiązek kierowania pracowników na wstępne badania lekarskie. Wstępnym badaniom lekarskim poddawane są osoby przyjmowane do pracy oraz pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

W czasie trwania stanu epidemicznego wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają jednak osoby zatrudniane na stanowisko administracyjno-biurowe, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy.

W odniesieniu do osób zatrudnianych na stanowiska pracy inne niż administracyjno-biurowe, należy wskazać, że wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 180 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą, jak również osoby przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 180 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

W przypadku braku dostępności do lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego, badanie takie może przeprowadzić i wydać odpowiednie orzeczenie lekarskie inny lekarz. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza traci moc po upływie 180 dni od dnia odwołania stanu epidemicznego (stanu zagrożenia epidemicznego).