Jaki jest zakres obowiązku informacyjnego?

Lekarz ma obowiązek poinformować pacjenta o jego stanie zdrowia, postawionej diagnozie, proponowanych i możliwych metodach leczenia lub diagnostyki. Lekarz winien przekazać pacjentowi również informację o dających się przewidzieć następstwach zastosowania albo zaniechania leczenia, wynikach tego leczenia oraz rokowaniu. Obowiązek informacyjny jest więc bardzo szeroki i w zasadzie dotyczy wszystkich aspektów udzielania świadczenia zdrowotnego.

Jakiemu pacjentowi nie trzeba udzielać informacji?

Obowiązek udzielenia informacji dotyczy pacjenta, który ukończył lat 16 i jest zdolny do zrozumienia tego, co się do niego mówi. Jeżeli pacjent jest nieprzytomny lub niezdolny do zrozumienia informacji, lekarz nie ma obowiązku go informować. Jeżeli taki pacjent ma osobę bliską (np. małżonka, rodzica), lekarz powinien tej osobie przekazać niezbędne informacje.

Co istotne, nie jest wymagane, aby odbiorca informacji był pełnoletni lub posiadał pełną zdolność do czynności prawnych. Informacja należy się również pacjentowi ubezwłasnowolnionemu, o ile ten jest w stanie ją zrozumieć. Osobie poniżej 16. roku życia lekarz udziela informacji w zakresie i formie potrzebnej do prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego lub terapeutycznego i wysłuchuje jego zdania.

Czy lekarz może zaniechać udzielenia informacji dla dobra pacjenta?

W sytuacjach wyjątkowych, jeżeli rokowanie jest niepomyślne dla pacjenta, lekarz może ograniczyć informację o stanie zdrowia i o rokowaniu, jeżeli przemawia za tym dobro pacjenta. Ustawa daje więc lekarzowi możliwość odstąpienia od pełnego informowania, jeżeli obawia się on, że mogłoby to wpłynąć niekorzystnie na psychikę pacjenta lub zniechęcić go do leczenia.

Należy jednak pamiętać, by ostrożnie korzystać z tej możliwości, bo przepis ma charakter wyjątkowy. Jeśli pacjent jest załamany i zmęczony leczeniem, możemy przemilczeć informację o tym, że zmniejszyły mu się szanse na wyzdrowienie. Nie powinniśmy jednak wykorzystywać tej instytucji, by unikać nieprzyjemnych rozmów, a w żadnym wypadku nie wolno nam wprowadzać pacjenta w błąd.

Na żądanie pacjenta lekarz ma jednak obowiązek udzielić mu pełnej informacji, niezależnie od tego, jak - w ocenie lekarza - wpłynie ona na psychikę pacjenta.

Czy lekarz powinien informować o każdym możliwym powikłaniu po zabiegu?

Ogółem można powiedzieć, że lekarz powinien poinformować o wszystkich przewidywalnych następstwach szczególnie niebezpiecznych dla życia lub zdrowia pacjenta, chociażby nawet występowały one rzadko.

Warto wiedzieć, że orzecznictwie przyjęło się, iż zakres informacji zależy od rodzaju zabiegu. W przypadku zabiegów ratujących życie informacja może być ograniczona do podania celu i rodzaju zabiegu oraz jego zwykłych następstw. Jeżeli zabieg nie ma charakteru ratującego życie, informacja powinna obejmować wszystkie powikłania, z wyjątkiem tych niegroźnych i przejściowych. W przypadku zabiegów „zbędnych” (np. estetycznych), informacja powinna obejmować każde powikłanie możliwe do przewidzenia.

Czy informacja musi być przekazana na piśmie?

Nie ma wymogu, by informacja była przekazana na piśmie. Lekarz może informacji udzielić w całości ustnie, podczas rozmowy z pacjentem, ale może również przekazać pacjentowi pakiet informacji na piśmie, a następnie zapytać go czy rozumie i udzielić odpowiedzi na ewentualne pytania. Odebranie od pacjenta pisemnego oświadczenia, że została mu udzielona informacja, może być przydatne dla celów dowodowych.

Jak powinna wyglądać prawidłowo udzielona informacja?

Informacja powinna być przede wszystkim zrozumiała. Pacjent powinien faktycznie wiedzieć, co mu jest, jak będzie leczony oraz, jakie jest ryzyko związane z leczeniem. Nie jest właściwe przekazanie pacjentowi wyczerpującej informacji fachowym językiem, jeżeli pacjent informacji tej nie zrozumie.

Lekarz powinien sposób przekazania informacji dostosować do pacjenta, wziąć pod uwagę jego wiek, doświadczenie życiowe, psychikę, zdolności poznawcze oraz stres, jaki przeżywa. W razie gdyby lekarz dostrzegł, że pacjent nie wszystko zrozumiał, powinien jeszcze raz przedstawić rzecz i usunąć wątpliwości.

Jeżeli zatem nie rozumiemy informacji podanej przez lekarza, nie znamy jakiegoś terminu lub nie wiemy, jak przygotować się do zabiegu, nie bójmy się pytać. Lekarz ma obowiązek tak nas poinformować, byśmy zrozumieli.

Czy pacjent może nie chcieć wiedzieć?

Pacjent ma prawo żądać, by lekarz go nie informował, a lekarz obowiązany jest takie żądanie uszanować. Pacjent może również żądać przedstawienia informacji wybiórczej (np. tylko o celu zabiegu, ale już nie o rokowaniach).

Lekarz powinien móc wykazać, że pacjent zażądał nieprzekazywania mu informacji w sposób bezpośredni i niebudzący wątpliwości. Jeżeli zatem pacjent życzy sobie, by go nie informować, zadbajmy, by to żądanie było dobrze udokumentowane (odbierzmy oświadczenie na piśmie).

O czym należy pamiętać, jeśli pacjent odmawia hospitalizacji?

Pacjentowi, który odmawia hospitalizacji lub leczenia także należy się informacja. Pamiętajmy zatem, by pacjentowi przekazać informację, a szczególny nacisk połóżmy na konsekwencjach braku hospitalizacji. Pacjent musi wiedzieć, czym skończy się dla niego odmowa poddania się leczeniu.