Czym jest produkt niebezpieczny?

Produktem niebezpiecznym jest rzecz ruchoma niezapewniająca bezpieczeństwa, jakiego można by oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu. Za produkty w powyższym rozumieniu uważa się również zwierzęta i energię elektryczną. W piśmiennictwie wskazuje się na możliwość uznania za produkty niebezpieczne programów komputerowych i innych dóbr niematerialnych, o ile zostały one ucieleśnione w rzeczach ruchomych (przy takim rozumieniu Cyberpunk 2077 zakupiony w pudełku mógłby być teoretycznie zakwalifikowany jako produkt niebezpieczny, ale ten zakupiony w wersji elektronicznej już nie).

Decydujące znaczenie mają okoliczności z chwili wprowadzenia produktu do obrotu, ze szczególnym uwzględnieniem sposobu zaprezentowania produktu na rynku i przekazanej konsumentowi informacji o właściwościach produktu. Co istotne, produkt nie może być uznany za niezapewniający bezpieczeństwa tylko dlatego, że później wprowadzono do obrotu podobny produkt ulepszony.

Warto pamiętać, że producent powinien w pewnych okolicznościach przewidywać nietypowe zastosowania wyprodukowanej przez niego rzeczy (np. jeśli kierowana jest ona do dzieci) i do tych przewidywań dopasować informacje przekazywane konsumentowi.

W rejestrze produktów niebezpiecznych prowadzonym przez Prezesa Urzędu Konkurencji i Konsumentów widnieją m. in. takie pozycje: łóżeczko dziecięce, dziecięce spodnie dresowe, zjeżdżalnia, grill weekendowy, dekoracyjna lampa naftowa, salaterka okrągła, dekoracyjne marchewki ze styropianu czy drewniana drabina. Wbrew możliwym skojarzeniom, „produktami niebezpiecznymi” nie będą maczety i broń, a zwykłe produkty użycia codziennego nie zapewniające należytego bezpieczeństwa.

Kto odpowiada za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny?

Za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny odpowiada przede wszystkim producent, czyli osoba wytwarzająca w ramach swojej działalności gospodarczej produkt niebezpieczny. Wytworzenie produktu musi nastąpić w ramach działalności prowadzonej w sposób zorganizowany i ciągły, nie będzie więc wystarczające wytworzenie produktu przez przedsiębiorcę, ale poza zakresem jego działalności (np. przedsiębiorca zajmujący się produkcją mebli, podczas imprezy promocyjnej, częstuje gości przekąskami, które okazują się być dla nich szkodliwe). Kolejnym warunkiem odpowiedzialności producenta jest wprowadzenie produktu niebezpiecznego do obrotu. Jeżeli producent rzecz wytworzył w ramach swej działalności gospodarczej, ale nie wprowadził jej do obrotu (ponieważ, dla przykładu, ktoś mu ją ukradł i sam wprowadził do obrotu), nie będzie ponosił odpowiedzialności.

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny ponosi również wytwórca materiału, surowca albo części składowej produktu, chyba że wyłączną przyczyną szkody była wadliwa konstrukcja produktu lub wskazówki producenta.

Nadto, za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny odpowiada osoba podająca się za producenta oraz osoba wprowadzająca produkt zagraniczny do obrotu krajowego w zakresie swojej działalności gospodarczej (importer).

Warto wiedzieć, że odpowiedzialność wszystkich wyżej wspomnianych osób jest solidarna. Poszkodowany może więc domagać się naprawienia szkody od wszystkich tych podmiotów jednocześnie albo od jednego lub kilku z nich (wedle swojego wyboru).

Jeżeli nie wiadomo, kto jest producentem, osobą podającą się za producenta ani importerem, odpowiedzialność ponosić będzie ten, kto w zakresie swojej działalności gospodarczej zbył produkt niebezpieczny.

Jeżeli za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny odpowiada także osoba trzecia (np. znajomy poszkodowanego, który nieodpowiednio użył niebezpiecznego produktu), odpowiedzialność tej osoby i osób zakreślonych wyżej jest solidarna.

Kto i kiedy może zwolnić się z odpowiedzialności?

Producent może zwolnić się od odpowiedzialności, jeśli wykaże, że wytworzenie produktu niebezpiecznego nastąpiło poza jego działalnością gospodarczą albo, iż nie wprowadził produktu do obrotu. Ustawodawca wprowadził bowiem domniemanie, zgodnie z którym przyjmuje się, że produkt niebezpieczny, który spowodował szkodę, został wytworzony i wprowadzony do obrotu w zakresie działalności gospodarczej producenta.

Producent nie odpowiada również wtedy, gdy właściwości niebezpieczne produktu ujawniły się po wprowadzeniu go do obrotu, chyba że wynikały one z przyczyny tkwiącej poprzednio w produkcie. Nie odpowiada on także wtedy, gdy nie można było przewidzieć niebezpiecznych właściwości produktu, uwzględniając stan nauki i techniki w chwili wprowadzenia produktu do obrotu, albo gdy właściwości te wynikały z zastosowania przepisów prawa.

Wytwórca materiału, surowca albo części składowej produktu nie będzie ponosić odpowiedzialności, jeżeli uda mu się wykazać, że wyłączną przyczyną szkody była wadliwa konstrukcja produktu lub wskazówki producenta.

Zwolnić z odpowiedzialności może się także sprzedawca, jeśli w terminie miesiąca od otrzymania zawiadomienia o szkodzie wskaże osobę producenta lub importera. W wypadku, w którym osoba ta nie jest mu znana, z odpowiedzialności zwalnia wskazanie osoby, od której sam nabył produkt.

Czego można się domagać?

Przede wszystkim domagać się naprawienia szkody na osobie. W takim wypadku odszkodowanie obejmuje wszystkie koszty wynikłe z powodu uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia (koszty wizyt lekarskich, leków i wyrobów medycznych, opieki, specjalnej żywności).

Nadto, można domagać się naprawienia szkody wyrządzonej w mieniu poszkodowanego. Odszkodowanie za szkodę na mieniu nie obejmuje jednak uszkodzenia samego produktu ani korzyści, jakie poszkodowany mógłby osiągnąć w związku z jego używaniem.

Należy przy tym pamiętać, że producent odpowiada za szkodę na mieniu tylko wówczas, gdy rzecz zniszczona lub uszkodzona należy do rzeczy zwykle przeznaczanych do osobistego użytku i w taki przede wszystkim sposób korzystał z niej poszkodowany.

Kiedy odszkodowanie nie przysługuje?

Odszkodowanie nie przysługuje, gdy szkoda na mieniu nie przekracza kwoty będącej równowartością 500 euro. Kurs euro powinno się co do zasady przyjmować według daty ustalenia odszkodowania. Miarodajny jest średni kurs euro ogłaszany przez Narodowy Bank Polski.

Dla rozwiania wątpliwości, dodam, że szkoda o wartości przekraczającej 500 euro podlega naprawieniu w pełnej wysokości, a nie tylko co do nadwyżki ponad tę kwotę.

W jakim terminie przedawnia się roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny?

Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Ocena tej należytej staranności winna następować z uwzględnieniem niektórych okoliczności subiektywnych dotyczących poszkodowanego (np. wieku, stanu zdrowia, poziomu wykształcenia).

W każdym jednak wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od wprowadzenia produktu do obrotu. Niekiedy precyzyjne określenie momentu, w którym doszło do wprowadzenia produktu do obrotu, może budzić trudności. Po upływie lat dziesięciu poszkodowany nie może już domagać się naprawienia szkody, nawet jeżeli dowiedział się o osobie odpowiedzialnej po tym czasie.

Czy można jednocześnie domagać się naprawienia szkody wyrządzonej przez produkt niebezpieczny i dochodzić uprawnień z rękojmi lub gwarancji?

Pamiętajmy, że niebezpieczne właściwości produktu nie powinny być utożsamiane z wadą fizyczną rzeczy sprzedanej w rozumieniu przepisów o rękojmi. Wadliwość rzeczy to niezgodność tej rzeczy z umową (np. brak właściwości opisanych w umowie). Są zatem rzeczy wadliwe, które nie mają cech niebezpiecznych, jak i produkty niebezpieczne, które wadliwe nie są.

Przepisy o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie wyłączają odpowiedzialności za szkody na zasadach ogólnych, za szkody wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady i gwarancji jakości. Poszkodowany może zatem dochodzić roszczeń odszkodowawczych, opierając się na wybranej przez siebie podstawie prawnej, a także może realizować uprawnienia z rękojmi i gwarancji. Nie wolno mu jedynie łączyć elementów należących do konstrukcji różnych uprawnień.