Czym jest sprzedaż konsumencka?

Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Sprzedaż konsumencka to transakcja, w której kupującym jest konsument, a sprzedawcą - przedsiębiorca.

Czego może żądać kupujący konsument jeszcze przed zawarciem umowy?

Po pierwsze, kupujący konsument ma prawo otrzymać od sprzedawcy przed zawarciem umowy informacje wystarczające do prawidłowego i pełnego korzystania z rzeczy sprzedanej. Informacje te muszą być sporządzone w języku polskim, w sposób jasny, zrozumiały i niewprowadzający w błąd. Konsumentowi należy w szczególności przekazać dane o rodzaju rzeczy, jej producencie lub importerze, znaku bezpieczeństwa, dopuszczeniu do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej, określenie energochłonności rzeczy (jeżeli rodzaj rzeczy tego wymaga).

Jeżeli rzecz jest sprzedawana w opakowaniu jednostkowym lub w zestawie, to wszystkie wyżej wymienione informacje powinny znajdować się na rzeczy sprzedanej lub być z nią trwale połączone (np. umieszczone w tym samym pudełku). W pozostałych przypadkach sprzedawca ma obowiązek umieścić informację w pobliżu rzeczy sprzedawanej, przy czym może poprzestać na podaniu rodzaju rzeczy, jej głównej cechy użytkowej oraz jej producenta lub importera.

Sprzedawca jest zobowiązany zapewnić w miejscu sprzedaży odpowiednie warunki techniczno-organizacyjne umożliwiające kupującemu dokonanie wyboru rzeczy sprzedanej i sprawdzenie jej jakości, kompletności oraz funkcjonowania głównych mechanizmów i podstawowych podzespołów.

Co więcej, sprzedawca ma obowiązek - na żądanie kupującego - wyjaśnić mu znaczenie poszczególnych postanowień umowy sprzedaży. Konsument może zgłosić takie żądanie niezależnie do tego, w jakiej formie zawierana jest umowa (pisemnej, ustnej, dokumentowej, elektronicznej).

Jeżeli zatem jako przedsiębiorcy trudnimy się sprzedażą, a naszymi klientami są konsumenci, to pamiętajmy o należytej realizacji obowiązku informacyjnego oraz o tym, by nasi pracownicy tłumaczyli klientom postanowienia umów, jeżeli ci zgłoszą takie żądanie.

Co polepsza sytuację kupującego konsumenta po zawarciu umowy?

Kupujący konsument jest na uprzywilejowanej pozycji również po zawarciu umowy sprzedaży. Zacznijmy od tego, że sprzedawca ma obowiązek wydać kupującemu konsumentowi rzecz sprzedaną niezwłocznie, a w żadnym wypadku nie później niż w ciągu 30 dni od zawarcia umowy (dopuszczalne jest jednak odmienne uregulowanie tej kwestii w umowie). W razie opóźnienia sprzedawcy kupujący może wyznaczyć dodatkowy termin do wydania rzeczy, a po jego bezskutecznym upływie może od umowy odstąpić. Jest to bardzo korzystna dla kupującego regulacja, ponieważ dla wyznaczenia dodatkowego terminu (a w konsekwencji również do odstąpienia od umowy) wystarczy niezawinione opóźnienie sprzedawcy.

Nadto, jeżeli rzecz sprzedana ma zostać przesłana przez sprzedawcę kupującemu będącemu konsumentem, niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy przechodzi na kupującego z chwilą jej wydania kupującemu. Za wydanie rzeczy uważa się natomiast jej powierzenie przez sprzedawcę przewoźnikowi, jeżeli sprzedawca nie miał wpływu na wybór przewoźnika przez kupującego. Powyższe oznacza, że przez cały okres od momentu wydania przesyłki przewoźnikowi do momentu jej wydania konsumentowi pełną odpowiedzialność za tę przesyłkę ponosi sprzedawca. Jeżeli przesyłka zaginie lub zostanie zniszczona, to konsument nie ma obowiązku płacić za rzecz (jeśli już to zrobił, może żądać zwrotu ceny). Wyjątkiem będzie tu sytuacja, w której sprzedawca nie miał wpływu na wybór przewoźnika. Pamiętajmy jednak, że sprzedawca ma wpływ na wybór przewoźnika wtedy, gdy zaoferował konsumentowi kilka metod dostarczenia towaru, pozostawiając wybór jednej z nich kupującemu.

Jakie uprawnienia ma kupujący konsument w przypadku wad rzeczy?

W przypadku stwierdzenia wadliwości rzeczy sprzedanej, konsument ma do wyboru jedną z czterech możliwości: 1) żądanie usunięcia wady; 2) żądanie wymiany rzeczy na wolną od wad; 3) złożenie oświadczenia o obniżeniu ceny; 4) złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy (to uprawnienie przysługuje jedynie wówczas, gdy wady są istotne).

Oczywiście uprawnienia te przysługują konsumentowi jedynie wówczas, gdy rzecz miała wadę w chwili zawarcia umowy. Ustawodawca wprowadza tutaj domniemanie, zgodnie z którym, jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. Konsument musi więc wyłącznie wskazać wadę. To sprzedawca, chcąc zwolnić się z odpowiedzialności, musi wykazać, że wada lub jej przyczyna powstała później.

Gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości, zasadą jest, że sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy (wydanie rzeczy następuje zazwyczaj później niż samo zawarcie umowy). Przepisu tego nie stosuje się jednak, gdy kupującym jest konsument. Nawet jeżeli kupujący konsument po zawarciu umowy – a przed wydaniem mu rzeczy – dowiedział się o wadzie rzeczy i przyjął tę rzecz, to nie traci uprawnień z rękojmi.

Warto pamiętać, że jeśli kupujący będący konsumentem zażądał wymiany rzeczy lub usunięcia wady albo złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, określając kwotę, o którą cena ma być obniżona, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania w terminie czternastu dni, uważa się, że żądanie to uznał za uzasadnione. Oznacza to, że jako konsumenci nie musimy czekać wielu miesięcy na odpowiedź sprzedawcy, a jako sprzedawcy - powinniśmy pamietać o regularnym odpisywaniu na reklamacje konsumentów.

Czy sprzedawca może wymusić na kupującym konsumencie zmianę sposobu korzystania z rękojmi?

Jeżeli kupujący złożył oświadczenie o obniżeniu ceny albo o odstąpieniu od umowy, sprzedawca może „unicestwić” to oświadczenie poprzez niezwłoczne i pozbawione nadmiernych niedogodności dla kupującego usunięcie wady (albo wymianę rzeczy na wolną od wad). Sprzedawca nie może tego jednak uczynić wtedy, kiedy rzecz ta była już wymieniana lub naprawiana.

W wypadku zgłoszenia przez kupującego konsumenta żądania usunięcia wady albo wymiany rzeczy na wolną od wad, sprzedawca jest co do zasady związany tym wyborem. Jest tu jeden wyjątek - jeżeli doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę, sprzedawca może pozostać przy swojej metodzie.

Warto wiedzieć, że sprzedawca nie może odmówić kupującemu konsumentowi demontażu i ponownego montażu rzeczy po naprawie lub wymianie na niewadliwą, nawet jeżeli byłoby to dla niego nieopłacalne. Konsument jest jednak zobowiązany ponieść tę część kosztów demontażu i montażu, które przewyższają wartość rzeczy.

Czy konsument może skorzystać z rękojmi tylko dlatego, że rzecz nie jest taka, jak w reklamie?

Pamiętajmy, że wadą rzeczy jest również nieposiadanie przez nią właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego. Co więcej, jeżeli kupującym jest konsument, na równi z zapewnieniem sprzedawcy traktuje się publiczne zapewnienia producenta lub importera rzeczy. Charakter właściwości, o których istnieniu zapewnił sprzedawca (producent lub importer) jest drugorzędny (mogą to być np. właściwości użytkowe, wyłącznie estetyczne, dotyczące pochodzenia rzeczy). Właściwości te muszą jednak mieć wpływ na decyzję kupującego o zawarciu umowy.

Oznacza to, że kupujący konsument może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny, a nawet o odstąpieniu od umowy także wtedy, kiedy rzecz nie będzie mieć właściwości podanych w reklamie (a także w ulotkach informacyjnych czy katalogach) a sprzedawca nie będzie mógł się zwolnić od odpowiedzialności z tego powodu, że on sam konsumenta o niczym nie zapewniał. Może jednak zwolnić się z odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że zapewnień producenta nie znał lub, oceniając rozsądnie, nie mógł znać albo nie mogły one mieć wpływu na decyzję kupującego o zawarciu umowy sprzedaży, albo gdy ich treść została sprostowana przed zawarciem umowy sprzedaży.

Na zakończenie mojego wywodu dodam, że w przypadku sprzedaży konsumenckiej nie jest w zasadzie dopuszczalne ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi. Odpowiedzialność tę można ograniczyć jedynie wtedy, kiedy daje nam do tego wyraźną podstawę przepis prawa, a takich przypadków jest naprawdę niewiele (np. ograniczenie czasowe rękojmi za wady używanej rzeczy ruchomej do jednego roku).