Jaki skutek ma zamieszczenie w umowie warunku?

Skutek zamieszczenia w umowie warunku uzależniony jest od rodzaju tegoż warunku. Wyróżniamy bowiem warunek zawieszający i warunek rozwiązujący. Warunkiem zawieszającym nazywa się zastrzeżenie, które uzależnia powstanie skutków czynności prawnej od zdarzenia przyszłego i niepewnego. Natomiast warunkiem rozwiązującym jest zastrzeżenie, które uzależnia ustanie skutków czynności prawnej od takiego zdarzenia.

Jeżeli zatem zamieścimy w umowie warunek zawieszający, to dopiero nadejście zdarzenia objętego warunkiem spowoduje, że umowa wywrze skutek. Jeżeli natomiast w umowie zamieścimy warunek rozwiązujący, to nadejście zdarzenia objętego warunkiem spowoduje, że umowa przestanie skutki prawne wywierać. Odróżnienie warunku rozwiązującego od warunku zawieszającego może niekiedy nastręczać trudności. W doktrynie wskazuje się, że w każdym przypadku, gdy istnieją wątpliwości, należy przyjąć, że zastrzeżono warunek zawieszający.

Nadmienić winno się również, że co do zasady ziszczenie się warunku nie ma mocy wstecznej. Strony mogą jednak ustalić odmiennie i postanowić, że ziszczenie się warunku będzie taką moc wsteczną posiadać.

Jakiego warunku nie można zamieścić w umowie?

W umowie nie można zamieścić warunku niemożliwego, warunku sprzecznego z ustawą ani warunku sprzecznego z zasadami współżycia społecznego. Warunkiem niemożliwym jest postanowienie uzależniające powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej od zdarzenia, którego zaistnienie po dokonaniu czynności prawnej jest obiektywnie niemożliwe, o ile niemożliwość ta ma trwały charakter.

Jako przykład warunku sprzecznego z ustawą można wskazać zawarcie umowy pod warunkiem dopuszczenia się przez jednego z kontrahentów oszustwa podatkowego, a jako przykład warunku sprzecznego z zasadami współżycia społecznego - zawarcie umowy pod warunkiem dopuszczenia się przez jednego z kontrahentów zdrady małżeńskiej. Co ciekawe, o bezprawności warunku nie należy rozstrzygać, mając na uwadze wyłącznie zdarzenie, od którego uzależniono powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej. O bezprawności warunku można mówić dopiero wtedy, gdy uwzględnienie warunku powoduje, że treść lub cel czynności prawnej pozostaje w sprzeczności z ustawą lub zasadami współżycia społecznego. Innymi słowy, nie zawsze zawarcie umowy pod warunkiem dopuszczenia się przez jednego z kontrahentów czynów sprzecznych z ustawą lub powszechnie wyznawaną w społeczeństwie moralnością będzie zabronione (co oczywiście nie oznacza, że kontrahent za spełnienie warunku nie będzie odpowiadać karnie).

Jeżeli ów zabroniony warunek jest zawieszający, to cała dokonana pod warunkiem umowa będzie nieważna. Jeśli zaś warunek jest rozwiązujący, to przyjmuje się, że w ogóle go nie zastrzeżono.

Czy dopuszczalne jest zawarcie warunkowej umowy o pracę?

W orzecznictwie stosunkowo utrwalona jest teza, że niedopuszczalne jest zawarcie umowy o pracę pod warunkiem zawieszającym nawiązanie stosunku pracy. Nie jest również dopuszczalne zawarcie umowy o pracę z zastrzeżeniem warunku rozwiązującego innego, niż wynikający z przepisów prawa pracy.

Dla porządku dodam, że zdarzają się głosy odmienne, wskazujące, że zakaz zawierania umów o pracę pod warunkiem nie znajduje uzasadnienia ani w przepisach prawa pracy ani też w przepisach prawa cywilnego.

Pamiętajmy, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby pod warunkiem zawrzeć umowę zlecenia lub umowę o dzieło. Jeżeli zatem chcemy nawiązać z kimś współpracę, a równocześnie możliwości nawiązania tej współpracy pewni być nie możemy (np. czekamy na dofinansowanie lub zezwolenie), to rozważmy nawiązanie współpracy w oparciu o umowę cywilnoprawną, a nie umowę o pracę.

Jakich rzeczy nie można zbyć pod warunkiem?

Pod warunkiem zbyć nie można rzeczy nieruchomych (czyli nieruchomości). Zakaz ten dotyczy wszystkich rodzajów nieruchomości (gruntowych, budynkowych, lokalowych) i obowiązuje niezależnie od tego, w jakiej formie dokonujemy zbycia (sprzedaż, darowizna, zamiana, itd.).

Jeżeli umowę zobowiązującą do zbycia nieruchomości zawrzemy pod warunkiem, konieczne będzie zawarcie kolejnej umowy obejmującej bezwarunkową zgodę stron na niezwłoczne przejście własności.

Czym umowa warunkowa różni się od umowy przedwstępnej?

Zawarcie umowy przedwstępnej zobowiązuje stronę albo strony do zawarcia umowy przyrzeczonej, czyli do złożenia oświadczeń woli o oznaczonej treści. Umowa przedwstępna może być zawarta pod warunkiem. Nic nie stoi na przeszkodzie, abyśmy w umowie przedwstępnej zawarli postanowienie, zgodnie z którym strony będą zobowiązane do zawarcia umowy przyrzeczonej dopiero w razie zaistnienia konkretnego zdarzenia. Z umowy przedwstępnej nie wynikają natomiast skutki umowy przyrzeczonej - jeżeli zawrzemy umowę przedwstępną sprzedaży samochodu, pod warunkiem otrzymania pożyczki, to w razie ziszczenia się tego warunku i otrzymania pożyczki, nie będziemy się od kontrahenta domagać wydania samochodu, a jedynie zawarcia umowy sprzedaży lub odszkodowania.

W przypadku zawarcia umowy warunkowej, nie jest konieczne zawieranie kolejnej umowy. Wystąpienie zdarzenia objętego warunkiem powoduje, że umowa wywołuje skutki. Jeżeli zatem zawrzemy umowę sprzedaży samochodu pod warunkiem otrzymania pożyczki, to jeśli warunek ten się spełni i pożyczkę otrzymamy, będziemy mogli domagać się od sprzedawcy wydania samochodu.

Co zrobić, kiedy kontrahent w sposób niezgodny z umową doprowadził do ziszczenia się warunku?

Odpowiedź na to pytanie jest stosunkowo prosta - nie musimy robić niczego. Jeżeli strona, której zależy na ziszczeniu się warunku, doprowadzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego do ziszczenia się warunku, następują skutki takie, jakby warunek się nie ziścił. Jeżeli strona, której zależy na nieziszczeniu się warunku, przeszkodzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego ziszczeniu się warunku, następują skutki takie, jakby warunek się ziścił.

Niestety, w praktyce często będziemy musieli jakieś kroki podjąć, aby doprowadzić do przywrócenia stanu sprzed zawarcia umowy (np. wezwać kontrahenta do zwrotu rzeczy lub do zapłaty odszkodowania).